Dane Eurostatu na temat poziomów ponownego użycia, recyklingu i odzysku pojazdów

Szanowni Państwo,

Zapraszamy do lektury artykułu na portalu Auto Recycling World na temat danych Eurostatu o poziomach ponownego użycia, recyklingu i odzysku pojazdów w 2019 r. w krajach europejskich. Komentarza do artykułu udzielili Pan Adam Małyszko, Prezes Zarządu FORS i Pan Henk Jan Nix, Sekretarz Genaralny EGARA.

Auto Recycling World: „Eurostat latest figures for ELV reuse, recycling and recovery targets”

Poniżej publikujemy tłumaczenie całego artykułu:

Pod koniec 2021 r. Eurostat opublikował dane dotyczące ponownego użycia, recyklingu i odzysku pojazdów wycofanych z eksploatacji w 2019 r. Gromadzenie danych trwa około dwóch lat.

Od 2015 r. państwa członkowskie UE są zobowiązane do spełnienia wskaźników ponownego użycia i recyklingu ≥ 85% oraz ponownego użycia i odzysku ≥ 95% przy średniej masie pojazdu. W 2019 r. wskaźnik ponownego użycia i recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji w UE wyniósł 89,6%, o 2,3% więcej niż w 2018 r. (87,3%) i o 1,7% więcej niż w 2017 r. (87,9%) (zob. tabela 1 poniżej).

Tabela 1: Całkowity wskaźnik recyklingu i ponownego użycia pojazdów wycofanych z eksploatacji, 2008–2019 (wskaźnik procentowy i tonaż masy pojazdów)

Pięć państw członkowskich UE zgłosiło wskaźniki ponownego użycia i recyklingu na poziomie 95,0% lub więcej w 2019 r., wśród tych krajów znalazły się Polska (118,8%), Luksemburg (96,7%), Chorwacja (96,3%), Bułgaria (95,8%) i Słowacja (95,5%), kolejne pięć zgłosiło wskaźniki w przedziale od 90,0% do 94,9%. Dwanaście zgłosiło wskaźniki w przedziale od 85,0% do 89,9%, a dwa państwa członkowskie zgłosiły wskaźniki w przedziale od 84,2% do 84,7%.

Według raportu Eurostatu Malta zgłosiła wskaźnik 54,4% w 2016 r. i 56,1% w 2017 r., ponieważ część materiałów była przechowywana na terenie stacji demontażu w oczekiwaniu na eksport w celu dalszego przetwarzania po korzystniejszych cenach rynkowych, a także w celu ograniczenia kosztów wysyłki. W związku z tym Malta nie zgłosiła takich materiałów w żadnej z tabel (zgodnie z decyzją Komisji 2005/293/WE).

W 2019 r. Grecja zgłosiła wskaźnik 69,7% ze względu na niską cenę złomu metalowego. Podobnie jak w 2015 r., spowodowało to tymczasowe nadwyżki w magazynach stacji demontażu. A wskaźnik 118,8% zgłoszony przez Polskę wynika z zaliczenia do 2019 r. części materiałów, które nie zostały poddane obróbce w poprzednich latach.

Jeśli chodzi o wskaźnik ponownego wykorzystania i odzysku, wskaźnik ten wzrósł z 85,3 % w 2009 r. do 95,1 % w 2019 r., (zob. więcej informacji w tabeli 2).

Tabela 2: Całkowity wskaźnik odzysku i ponownego wykorzystania pojazdów wycofanych z eksploatacji, 2008–2019 (% masy pojazdów)

Dziewiętnaście państw członkowskich zgłosiło wskaźniki powyżej 95,0%, a trzy państwa członkowskie zgłosiły wskaźniki w przedziale od 90,0 % do 94,9 % w 2019 r.

W przypadku brakujących sprawozdań, wskaźniki oblicza się na podstawie raportów dostępnych lat poprzednich z zastosowaniem narzędzi statystycznych.

Poprosiliśmy o komentarz Pana Adama Małyszko, Prezesa Zarządu Stowarzyszenia Forum Recyklingu Samochodów z Polski:

„Osiągnięte przez Polskę tak wysokie wskaźniki poziomu recyklingu i odzysku są wynikiem nieprawidłowego liczenia. Polska zaliczyła do odzysku i recyklingu odpady pochodzące z pojazdów przyjętych w innych latach. Zgodnie z Decyzją Komisji Europejskiej 2005/293/ WE przy obliczaniu poziomów nie można zaliczać odpadów innych niż powstałe z pojazdów przyjętych w danym roku rozliczeniowym. Każdy wskaźnik powyżej 100% jest z założenia wskaźnikiem błędnym. Ponadto, w mojej ocenie Decyzja 2005/293/WE nie jest zgodna z Dyrektywą 2000/53/WE, bowiem pozwala na zaliczenie do odzysku, recyklingu, oraz powtórnego użycia masę odpadów, które nie trafiły do stacji demontażu. Jeżeli ktoś przekazuje 50% masy pojazdu do stacji demontażu to nie oznacza, że brakujące 50 % zostało poddane odzyskowi, recyklingowi lub powtórnemu użyciu. Niestety, Decyzja  2005/293/WE na to pozwala i niektóre Państwa z tego korzystają. Dodatkowo definicja recyklingu określona w Dyrektywie 2000/53/We pozwala na zaliczenie do recyklingu odpady wykorzystane do rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych.

Dlatego wiele krajów ma osiągnięte tak wysokie poziomy. Gdyby definicja recyklingu z Dyrektywy 2000/53/WE była tożsama z definicją określoną w Dyrektywie 2008/98/WE osiągnięcie wymaganych poziomów byłoby bardzo trudne, wręcz niemożliwe do osiągnięcia w wielu krajach. Dodatkowo bardzo kosztowne. Podczas aktualnego przeglądu Dyrektywy 2000/53/WE w swojej opinii wskazałem potrzebę zmiany Decyzji 2005/293/WE oraz zmianę definicji recyklingu.

Poza błędnym liczeniem opisanym powyżej, istotny problem w Polsce wynika z faktu, że zgłoszone wskaźniki recyklingu i odzysku dotyczą tylko 50% zdemontowanych samochodów, czyli tych, którym wydano zaświadczenie o demontażu. Blisko 50% pojazdów wycofanych z eksploatacji  było demontowanych w szarej strefie. Dziś szarą strefę w Polsce szacujemy na poziomie 60%.

Artykuł 5 dyrektywy 2000/53/WE wyraźnie stanowi:

„Państwa Członkowskie podejmą niezbędne środki w celu zapewnienia, że:

– podmioty gospodarcze stworzą systemy zbierania wszystkich pojazdów wycofanych z eksploatacji …”

Wskaźniki recyklingu i odzysku określone w dyrektywie mają również zastosowanie do wszystkich pojazdów wycofanych z eksploatacji.

Aby dokładnie określić metodę obliczania wskaźników odzysku i recyklingu w Polsce, należy robić to zgodnie z poniższym wzorem:

Wzór na obliczenie wskaźników odzysku i recyklingu oraz ponownego użycia:

PR – Poziom recyklingu

PO – Poziom odzysku

M – Masa pojazdów odebranych w danym roku obrachunkowym

P – Masa części odzyskanych z M

O – Masa odzyskana z M

R – Masa poddana recyklingowi z M

Zgodnie z zasadami obowiązującymi w Dyrektywie 2000/53/WE, suma mas P + O nie może być większa niż masa M, oraz suma mas P + R nie może być większa niż masa M. Dlatego poziom odzysku/recyklingu, w tym ponownego użycia, nie może przekraczać 100%.”

Henk Jan Nix, Sekretarz Generalny Europejskiej Grupy Stowarzyszeń Recyklingu Samochodów (EGARA), w następujący sposób skomentował najnowsze dane Eurostatu:

„Analizując przedstawione dane, widzieliśmy już wcześniej wskaźniki przekraczające 100%. Istnieje kilka powodów, dla których wskaźniki, które normalnie powinny być reprezentatywne, przekraczają 100%:

• Raportowanie trwa ponad rok. Czasami wiele pojazdów otrzymuje zaświadczenie o demontażu, ale nie są one złomowane w tym samym roku. Jeśli rok później mniej samochodów otrzyma zaświadczenia o demontażu, ale wykonywany jest odzysk materiałów, wskaźnik przekroczy 100%;
• Czasami niezarejestrowane pojazdy zostają zdemontowane zgodnie z pozwoleniami. Bywa także, że pojazdy z jakichś innych powodów nie otrzymują zaświadczenia o demontażu. Oznacza to, że wystawianych jest mniej zaświadczeń o demontażu, niż liczba pojazdów, które poddawane są obróbce, ale zgłaszany jest odzysk materiałów. Może to nawet oznaczać, że „nadwyżka” powinna zostać przypisana do innego kraju, jeżeli pojazd został wyrejestrowany na podstawie eksportu, zamiast na podstawie zaświadczenia o demontażu;
• Różne interpretacje definicji.

EGARA zwróciła uwagę na te anomalie zespołowi do spraw pojazdów wycofanych z eksploatacji, który działa przy dyrekcji generalnej ds. środowiska. Mamy nadzieję, że nowe rozporządzenie zajmie się tym w skuteczny sposób. Poza tym, kładliśmy nacisk na ujednolicenie definicji podczas konsultacji. Oczekujemy, że powyższy problem zostanie rozwiązany, gdy nastąpi połączenie kilku dyrektyw i rozporządzeń oraz gdy opracowana zostanie jednolita definicja w rozporządzeniu REACH i dyrektywie w sprawie odpadów.

Kolejną rzeczą do rozważenia jest to, w jakim stopniu podane wartości procentowe są szacowane. To zależy od kraju. W niektórych krajowych systemach rozszerzonej odpowiedzialności producenta monitorowana jest tylko część pojazdów (np. tylko 15 %, więc zgłoszone dane nie mogą być reprezentatywne dla wszystkich pojazdów wycofanych z eksploatacji; niektóre wynoszą około 85 %, a pozostałe 15 % to wartość szacowana). Niektóre kraje otrzymują dane ze wszystkich stacji demontażu, więc dane o wydanych zaświadczeniach o demontażu są reprezentatywne. EGARA jest zdania, że aby uzyskać rzeczywisty stan rzeczy, trzeba byłoby zbadać te wartości szacunkowe. Analiza wartości szacunkowych w połączeniu z danymi dotyczącymi eksportu pozwoli lepiej zrozumieć faktyczną sytuację w poszczególnych krajach.

Nie zdziwimy się, jeśli w przyszłości anomalie takie jak wartości powyżej 100% się powtórzą. Można byłoby temu zapobiec, gdyby systemy rejestracji pojazdów lepiej śledziły eksport, lub chociaż nie mieszały danych z kilku okresów sprawozdawczych. Poza tym samo patrzenie na liczby nigdy nie wystarczy; wiedza o tym, dlaczego liczby są tym, czym są, jest o wiele ważniejsza i daje wgląd w to, co naprawdę się dzieje.

Mamy nadzieję i oczekujemy, że raporty sporządzane zgodnie z nowym rozporządzeniem będą dokładniejsze oraz że zawarte w nich wskaźniki będą lepiej wyjaśniane.”